Termin „diagnoza” pochodzi z języka greckiego diagnosis i oznacza rozpoznanie, rozróżnienie.
Diagnoza pedagogiczna to „rozpoznawanie stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów i w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości” (wg S. Ziemskiego). To „rozpoznanie jakiegoś zdarzenia czy sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowanie do działań naprawczych” (wg W. Okonia).
Celem diagnozy jest więc rozpoznanie aktualnego „stanu rzeczy”, sytuacji, poziomu wiedzy i umiejętności, na podstawie obserwowalnych objawów, skonfrontowanie ich z ogólnymi prawidłowościami rozwoju i przygotowanie działań naprawczych.
Diagnoza obrazuje tempo, rytm i dynamikę rozwoju dziecka.
Diagnoza pedagogiczna – powinna być procesem przetwarzania danych, procesem rozwiązywania problemu, a nie tylko rejestrowaniem zachowań. Diagnozowanie w pedagogice ma na celu dostarczenie wiedzy służącej projektowaniu form pomocy względem osób lub grup ludzkich.
Poprawnie przeprowadzona diagnoza jest niezbędna, aby skuteczna była terapia, kompensacja i profilaktyka. Diagnozę stawia się bowiem w celu ustalenia pewnego aktualnego stanu rzeczy oraz po to, aby dojść do przyczyn tego stanu rzeczy.
Pełna diagnoza pedagogiczna opiera się na:
- obserwacji zachowań dziecka w sytuacjach zadaniowych i społecznych,
- rozmowie z dzieckiem (w miarę możliwości),
- wywiadzie z rodzicami,
- analizie wytworów dziecka,
- badaniach diagnostycznych np. testach i sprawdzianach,
- szczegółowej i wnikliwej analizie dokumentów dziecka, w tym informacji o dziecku uzyskanych ze szkoły, dokumentacji medycznej i innej,
Ocenie mogą podlegać następujące obszary:
- Obszar rozwoju fizycznego, w tym rozwój kondycji i sprawności, stan zdrowia.
- Obszar rozwoju emocjonalno – społecznego. Emocje i uczucia pozwalają dziecku na ocenę i ustosunkowanie się do otoczenia i do samego siebie. Wpływają na regulowanie wzajemnych oddziaływań, komunikowanie się z ludźmi i przystosowanie do otoczenia.
- Obszar rozwoju intelektualnego, w tym:
- umiejętności: czytania, pisania, mówienia, słuchania, rachowania, rozumowania,
- zdobywania informacji,
- rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań.
Wszechstronna diagnoza powinna być:
- pozytywna - ujawniać nie tylko deficyty, ale akcentować mocne strony dziecka,
- kompleksowa - obejmować możliwie pełny zakres informacji o dziecku, jego procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej,
- prognostyczna - pozwalać choć w zarysie, orientacyjnie przewidywać osiągnięcia dziecka w różnych zakresach jego funkcjonowania, w tym szkolnego,
- nieinwazyjna - nie stwarzać sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystywać naturalne sytuacje procesu nauczania i z niego czerpać informacje o dziecku,
- rozwojowa - tzn. ujmować funkcjonowanie dziecka w jego „stawaniu się” - analizować dynamikę rozwojową, określać, jakiego rodzaju zmiany rozwojowe stwierdza się w naturalnych warunkach edukacyjnych, a także pod wpływem zaplanowanych oddziaływań rehabilitacyjnych,
- ukierunkowująca proces wspomagania i korygowania rozwoju, tzn., że wskazania diagnostyczne służą konstruowaniu programów usprawniająco – korygujących rozwój dziecka.
Diagnoza pedagogiczna stanowi podstawę dla rozpoczęcia terapii pedagogicznej. Pomaga ona w rozpoznaniu poziomu rozwoju dziecka, a także zaobserwowaniu ewentualnych trudności.
Diagnoza umożliwia przygotowanie indywidualnych zaleceń do pracy z dzieckiem wymagającym pomocy psychologiczno – pedagogicznej.
Głównym celem diagnozy jest optymalizacja procesu wychowania i kształcenia. Diagnoza pedagogiczna ma na celu również profilaktykę czyli zapobieganie pewnym negatywnym zjawiskom w rozwoju dziecka. Diagnoza stanowi podstawę do prognozowania dalszego rozwoju funkcji psychomotorycznych i poznawczych, jak również do kształtowania pożądanych umiejętności.
Diagnoza pedagogiczna prowadzona w Poradni służy ocenie umiejętności przedszkolnych/szkolnych dziecka. Dotyczy głównie oceny umiejętności techniki i tempa głośnego czytania, rozumienia tekstu czytanego cicho i głośno. Sprawdza umiejętność pisania ze słuchu, z pamięci, przepisywania, umiejętność redagowania samodzielnych wypowiedzi pisemnych. Określa poziom rozwoju umiejętności szkolnych z zakresu języka polskiego i matematyki.
Opisuje również wpływ zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych na funkcjonowanie przedszkolne/szkolne dziecka. Dodatkowo ocenia motywację do pracy i pokonywania trudności, poziom zaangażowania w pracę, wytrwałość, podatność na czynniki rozpraszające, umiejętność korzystania ze wskazówek i pomocy osoby dorosłej.
Ma na celu opisanie bieżącego poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych, wyjaśnienie przyczyn niepowodzeń przedszkolnych/szkolnych oraz wskazanie sposobów pracy z uczniem.
Diagnoza pedagogiczna obejmuje:
- ocenę rozwoju psychomotorycznego dzieci w wieku przedszkolnym,
- ocenę gotowości szkolnej,
- ustalenie modelu dominacji stronnej (lateralizacji),
- określenie poziomu rozwoju funkcji percepcyjnych. Należą do nich: funkcje wzrokowo – przestrzenne i wzrokowo – ruchowe, funkcje słuchowo – językowe, motoryka duża i mała, w tym sprawność grafomotoryczna, orientacja w schemacie ciała i kierunkowo – przestrzenna. Dzięki temu można ustalić, które funkcje rozwijają się prawidłowo, a w których obserwujemy opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju,
- ocenę podstawowych umiejętności szkolnych, w tym czytania, pisania i liczenia,
- ryzyko specyficznych trudności w uczeniu się (dzieci przedszkolne i na I etapie edukacyjnym),
- specyficzne trudności w uczeniu się (II etap edukacyjny) - dysleksji (trudności w czytaniu, w aspekcie tempa, techniki i rozumienia czytanych treści), dysortografii (trudności z opanowaniem poprawnej pisowni), dysgrafii (problemy w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma) oraz dyskalkulii (trudności w nabywaniu kompetencji matematycznych),
- uogólnione trudności w nauce,
- szczególne uzdolnienia.
Przebieg wizyty:
- Diagnoza pedagogiczna rozpoczyna się od ustalenia celu wizyty.
- Następnie przeprowadzany jest szczegółowy wywiad z rodzicem dziecka. Dotyczy on zgłaszanego problemu, sytuacji opiekuńczo – wychowawczej, rozwoju dziecka, stanu jego zdrowia, itp.
- Kolejna część spotkania to właściwe badanie pedagogiczne. Dziecko pozostaje w gabinecie bez rodzica/opiekuna.
- Po skończonej diagnozie pedagog (często razem z psychologiem) ponownie zaprasza rodzica/opiekuna wraz z dzieckiem i omawiają wyniki badań. Określają przyczyny zgłaszanych trudności. Proponują możliwe formy pomocy. Jest to czas, w którym rodzic/opiekun lub dziecko może zadać pytanie, poprosić o wyjaśnienie niezrozumiałych dla nich czy nurtujących kwestii.
Dla pracy diagnostycznej, w tym do wydawania informacji, opinii lub orzeczeń istotne jest dostarczenie następujących dokumentów, np.:
- opinii nauczycieli uczących o osiągnięciach i problemach dydaktyczno – wychowawczych dziecka, o którą rodzic może poprosić wychowawcę (i przynieść na spotkanie) – druk opinii jest do pobrania na stronie internetowej naszej Poradni,
- jeśli uczeń nie ma takiej opinii, dyrektor Poradni, za zgodą rodziców, występuje do szkoły lub przedszkola o sporządzenie stosownych opinii,
- dla postawienia rzetelnej diagnozy i wydania stosownych dokumentów postdiagnostycznych czasem niezbędne jest przeprowadzenie dodatkowych specjalistycznych badań, np. okulistycznego, laryngologicznego, neurologicznego, psychiatrycznego i uzyskanie zaświadczeń lekarskich o stanie wzroku i słuchu, stanie neurologicznym i psychiatrycznym dziecka/ucznia.
Informacje udzielane przez rodziców oraz wyniki badania pedagogicznego są objęte tajemnicą zawodową. Wyniki mogą być przekazane tylko rodzicowi lub opiekunowi dziecka, a za jego zgodą i na jego pisemny wniosek przekazane innym osobom lub instytucjom w formie odpowiedniego dokumentu (informacji, opinii, orzeczenia).
- Badanie trwa około dwóch godzin. Dziecko powinno być przygotowane do badania – poinformowane o celu badania (zobaczymy jak radzisz sobie z różnymi zadaniami), o sposobie jego przeprowadzenia (będziesz rysował, pisał, czytał, odpowiadał na różne pytania, nie będziesz oceniany). Ważne jest aby przynieść na spotkanie zeszyty przedmiotowe z języka polskiego, matematyki, prace pisemne dziecka, dyktanda, ćwiczenia wykonywane w domu. itp.,
Bibliografia:
https://www.edukuj.pl/
https://www.pedagogia.pl/
https://pedagogika-specjalna.edu.pl/
http://diagnostyka-pedagogiczna.wyklady.org/
Tomaszewska. Diagnoza pedagogiczna z elementami terapii. Wyd. Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum, Szczecin, 2011 r.